Gốc tự do là gì? Cần làm gì để ngăn chặn gốc tự do?

Gốc tự do trong cơ thể được hình thành thông qua các hoạt động của tế bào. Quá trình này gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, dung mạo của con người. Đặc biệt, khi tuổi tác càng cao, sự ảnh hưởng của gốc tự do càng biểu hiện một cách rõ rệt ở cả trong và ngoài cơ thể. Vậy gốc tự do là gì? Và làm thế nào để có thể ngăn chặn được sự hình thành các gốc tự do trong cơ thể? Hãy cùng Vitamia tìm hiểu thông qua bài viết này nhé.

Gốc tự do là gì?

Gốc tự do còn có tên tiếng Anh là Free Radical. Gốc tự do là những phân tử hóa học chỉ mang duy nhất một điện tử (là những hạt Electron có điện tích âm) hoặc một số lẻ điện tử. Hiểu theo cách khác, gốc tự do là những phân tử hoặc nguyên tử đã mất đi một điện ở ở lớp vỏ phía ngoài cùng.

Gốc từ do có thể tìm thấy ở rất nhiều môi trường khác nhau, trong đó có cả ở bên trong cơ thể con người. Theo các chuyên gia Y tế, cơ thể của mỗi chúng ta hàng ngày phải chịu sự tấn công của hơn 1000 gốc tự do khác nhau.

Trong quá trình tấn công vào cơ thể, các gốc tự do này chưa thể tạo được thành cặp, tạo sự bất ổn về mặt điện tử, từ đó các gốc tự do có xu hướng chiếm đoạt điện tử từ những phân tử xung quanh để tạo cặp. Quá trình này lại vô tình tạo thêm những gốc tự do mới khiến các hoạt động của tế bào bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Một số loại gốc tự do nguy hiểm gây ra nhiều tổn thương đối với tế bào và ảnh hưởng đến hoạt động của cơ thể gồm có: Hydroxyl Radical, Hydrogen Peroxid,Ozon, Peroxy, Superoxide.

Sự nguy hiểm của gốc tự do ảnh hưởng đến tận cấp độ tế bào. Gốc tự do còn là một trong những nguyên nhân hàng đầu đẩy nhanh tốc độ lão hóa của cơ thể. Các nghiên cứu gần đây đã cho thấy, có đến hơn 60% bệnh nguy hiểm khác nhau đều đến từ ảnh hưởng của gốc tự do. Trong đó đặc biệt là những căn bệnh liên quan đến não bộ. Chẳng hạn như bệnh Alzheimer, trí tuệ suy giảm,..

Đến đây, bạn hãy đã hiểu rõ gốc tự do là gì, trong mục tiếp theo chúng ta sẽ đi tìm hiểu về các tác động tiêu cực của gốc tự do đến sức khỏe. Đồng thời cách để ngăn chặn và giảm thiểu tác động của gốc tự do.

Nguyên nhân hình thành nên các gốc tự do trong cơ thể

Xét theo góc độ khoa học, các gốc tự do là sản phẩm tạo ra bởi quá trình chuyển hóa và trao đổi chất diễn ra tự nhiên bên trong cơ thể của mỗi con người. Bên cạnh đó, sự hình thành nên các gốc tự do còn bắt nguồn từ một loạt các yếu tố như sau:

Yếu tố môi trường: Các vấn đề ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng của các loại hóa chất, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật,… là một trong những yếu tố gây ra sự hình thành các gốc tự do trong cơ thể.

Trạng thái tinh thần: Việc luôn giữ tinh thần mệt mỏi, áp lực, sợ hãi, buồn rầu, và lao động quá sức tạo trạng thái mệt mỏi, căng thẳng cho cơ thể.

Chế độ ăn uống không điều độ, không hợp lý: Sử dụng các loại thực phẩm chứa hàm lượng chất béo quá cao khiến khả năng chuyển hóa Lipid trong cơ thể bị rối loạn, sử dụng các loại thực phẩm không an toàn, tồn dư hàm lượng thuốc trừ sâu, hóa chất bảo vệ thực phẩm, thực phẩm không cung cấp đủ lượng Acid amin cần thiết cho cơ thể, thiếu hụt các loại vitamin cần thiết như Vitamin A, B, C, E, PP,…

Lượng chất chống Oxy hóa trong tế bào bị suy giảm: Không cung cấp các loại thực phẩm chống gốc tự do, do tuổi cao khiến hệ miễn dịch của cơ thể bắt đầu suy giảm,…

Tác hại của gốc tự do đối với cơ thể

Quá trình các gốc tự do tàn phá cơ thể

Sau khi thành công “đột nhập” vào cơ thể, các gốc tự do bắt đầu tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực, tàn phá sức khỏe con người.

Trước hết, các gốc tự do sẽ phá hủy các màng tế bào của cơ thể bằng cách tạo sự Oxy hóa các màng tế bào. Điều này khiến cho cơ thể không thể thực hiện chức năng thải độc và hấp thu chất dinh dưỡng một cách bình thường.

Sau khi phá hủy thành công các lớp tế bào của cơ thể, các gốc tự do tiếp tục hướng đến việc phá hủy các ty lạp thể. Ty lạp thể là nơi tạo nguồn cung cấp năng lượng dồi dào cho tế bào, nếu ty lạp thể bị phá vỡ, thì các tế bào cũng sẽ thiếu hụt đi những nguồn năng lượng cần thiết để hoạt động bình thường.

Cuối cùng, gốc tự do sẽ phá hủy các enzyme, hủy hoạt các kích thích tố thông qua sự oxy hóa, từ đây cơ thể sẽ không thể tăng trưởng và phát triển được nữa.

Gốc tự do – Kẻ sát nhân thầm lặng

Sở dĩ gốc tự do được xem là kẻ thù không đội trời chung với sức khỏe con người là do một loạt những hệ quả tệ hại mà gốc tự do gây ra đối với cơ thể.

Cụ thể, các gốc tự do là nguyên nhân chủ chốt gây ra sự già hóa, lão hóa, là tiền đề gây ra hơn 100 loại bệnh tật nguy hiểm. Các bệnh lý gây ra bởi gốc tự do có thể ở bất kỳ cơ quan, bộ phận nào của cơ thể như da, mắt, não, tim, phổi,…

Khi cơ thể chúng ta có chứa quá nhiều gốc tự do, sức khỏe chúng ta sẽ bị đe dọa, đồng thời cơ thể sẽ có nguy cơ mắc phải một loạt những bệnh lý nguy hiểm, chẳng hạn như:

Thoái hóa não: Những cơn đau đầu xuất hiện với tần suất thường xuyên hơn. Nguy cơ đột quỵ, mắc bệnh ung thư não cũng từ đó mà tăng lên.

Thoái hóa mắt: Võng mạc dần bị lão hóa, cơ thể có nguy cơ cao mắc các bệnh liên quan đến mắt. Ví dụ đục thủy tinh thì, thoái hóa điểm vàng.

Lão hóa da: Da dần bị khô, nhăn nheo, xỉn màu thậm chí là viêm da.

Hệ miễn dịch suy giảm: Cơ thể dễ mắc các bệnh liên quan đến viêm nhiễm.

Chức năng tin suy giảm: Cơ tim bị xơ hóa, huyết áp tăng cao, thiếu hụt máu cơ tim, trường hợp nguy hiểm có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim.

Ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn: Suy giảm hoạt động của tế bào nội mô, huyết áp có xu hướng tăng cao.

Suy giảm chức năng phổi: Cơ thể có nguy cơ cao mắc các bệnh liên quan đến hô hấp. Ví dụ như hen suyễn, ung thư phổi,..

Suy giảm chức năng thận: Thận không thể thực hiện chức năng như bình thường.

Thoái hóa xương khớp: Cơ thể thường xuyên bị đau nhức.

Ung thư: Ung thư là kết quả gây ra bởi sự hình thành gốc tự do do các màng tế bào bị tổn hại, bị rối loạn, thậm chí bị chết,…

Cơ chế chống gốc tự do của cơ thể con người

Cơ thể con người có thể xem là cỗ máy hoàn hảo và thần kỳ nhất trên thế giới. Cơ thể chúng ta là sự tổng hòa của rất nhiều bộ phận gắn kết chặt chẽ với nhau. Đặc biệt, hệ thống của cơ thể con người làm việc liên tục, không ngừng nghỉ một giây một phút nào nhằm đảm bảo sự sống cho con người. Bên cạnh đó, ngay khi một bộ phận nào đó gặp trục trặc, cơ thể chúng ta đều phát hiện ra nhanh chóng, đồng thời tìm cách khắc phục.

Đối với các gốc tự do, cơ thể chúng ta cũng làm việc với cơ chế tương tự. Ngay khi các gốc tự do tấn công và xâm nhập vào các tế bào, cơ thể chúng ta cũng sẽ có những biện pháp khác nhau để đánh bại các gốc tự do.

Như chúng ta đã biết, các gốc tự do có xu hướng oxy hóa và phá hủy màng tế bào, gây ra nhiều tổn thương cho cấu trúc DNA của cơ thể. Ngay lập tức, cơ thể chúng ta cũng sẽ tự động tạo ra một loại Enzyme nhằm cắt bớt và loại bỏ những đoạn DNA bị phá hủy. Sau đó các DNA sẽ được tổng hợp và trở lại vị trí cũ, cơ thể cũng sẽ nhanh chóng sửa chữa và và khắc phục toàn bộ những sai phạm mà các đoạn DNA gặp phải.

Nếu trong trường hợp các phân tử Protein trong cơ thể bị phá hủy, một loạt các Enzym Cellular Protease sẽ được cơ thể nhận diện, phân hủy đoạn Protein hỏng, đồng thời tạo ra quá trình tổng hợp Protein mới.

Chưa dừng lại ở đó, do các gốc tự do gây ra một loạt phản ứng oxy hóa Lipid để hình thành nên những chất tạo ra sự Oxy hóa mới nhằm tiếp tục quá trình phá hoại cơ thể. Tuy nhiên, toàn bộ những loại gốc tự do này sẽ nhanh chóng bị loại bỏ bởi các loại Vitamin A, Vitamin C, Vitamin E, Selence, Glutathione Peroxidase cùng với một loạt những chất bảo vệ cơ thể khác. Đồng thời cơ thể cũng sẽ nhanh chóng sản sinh ra các chất chống Oxy hóa mới nhằm tiếp tục cuộc chiến không hồi kết với gốc tự do.

Tuy nhiên, nếu như các gốc tự do tồn tại quá nhiều, cơ thể chúng ta cũng rất khó có thể cùng lúc loại bỏ được. Nếu điều này diễn ra trong thời gian dài, chắc chắn hậu quả sẽ cực kỳ lớn, sự sống của chúng ta sẽ bị đe dọa bởi một loạt các bệnh tật nguy hiểm.

Chính vì thế, việc tìm ra những phương pháp chống lại gốc tự do và sự hình thành của các gốc tự do là vô cùng cần thiết. Ngoài ra, việc bổ sung những chất chống Oxy hóa cho cơ thể cũng là một biện pháp tối ưu giúp xây dựng nên một hệ miễn dịch, rào chắn khỏe mạnh để bảo vệ cơ thể.

Chống gốc gốc tự do bằng chất chống Oxy hóa có thực sự hiệu quả?

Ngoài việc tìm hiểu định nghĩa về gốc tự do, thì việc hiểu chi tiết về chất chống Oxy hóa cũng vô cùng quan trọng. Chúng ta từng nghe hoặc xem qua rất nhiều quảng cáo thổi phổng lên rằng chất chống oxy hóa có thể ngăn chặn hoặc loại bỏ các gốc tự do. Nhưng liệu những thông tin này có chính xác hay không?

Định nghĩa về chất chống oxy hóa

Chất chống oxy hóa hiểu đơn giản là những phân tử có tác dụng ngăn chặn quá trình oxy cũng những phân tử khác. Có nghĩa dưới tác động của chất chống oxy hóa, các gốc tự do sẽ bị ngăn chặn hay giảm hoạt động.

Chất chống oxy hóa hoạt động dựa theo cơ chế nhường lại một điện tử cho gốc tự do nhằm giúp phân tử đạt trạng thái bền vững. Kết quả sẽ ngăn chặn hoặc làm giảm phản ứng của gốc tự do với những phân tử khác. Mặc dù đã nhường điện tử cho gốc tự do nhưng chất chống oxy hóa sẽ không bị biến thành một gốc tự do mới.

Bạn cần nhớ rằng sẽ không có bất kỳ chất chống oxy hóa nào có thể ngăn chặn hoạt động của tất cả gốc tự do. Điều này đồng nghĩa mỗi gốc tự do khác nhau lại tác động lên từng vùng, cơ quan riêng biệt của cơ thể. Thế nhưng trong một số trường hợp, chất chống oxy hóa lại chuyển hóa thành chất gây ra quá trình oxy hóa. Tức là phân tử sẽ mất đi tính bền vững khi nhận lại điện tử từ những phân tử khác.

Hiệu quả thực sự của thực phẩm chức năng chống gốc tự do (thực phẩm chức năng bổ sung chất chống oxy hóa)

Trong thực tế có vô số chất có cơ chế hoạt động tương tự như chất chống oxy hóa. Tuy nhiên nhiều nghiên cứu khoa học đã cho thấy rằng tác dụng của thực phẩm chống oxy hóa đến cơ thể là tương đối chậm hay thậm chí là không có tác dụng gì đáng kể.

Đối với bệnh ung thư phổi, chất chống oxy hóa gần như không có tác dụng. Đây là khẳng định của một nghiên cứu chuyên sâu công bố vào năm 2012.

Như vậy, việc sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung chất chống oxy hóa không có tác động gì nhiều đến phòng chống bệnh tật. Mặc dù vẫn có nhiều nghiên cứu mới chỉ tác động tích cực của thực phẩm chức năng bổ sung chất chống oxy hóa. Tuy nhiên kết quả từ sử dụng thực tế vẫn không có gì đáng kể cho lắm.

Cần làm gì để chống gốc tự do hiệu quả

Nhìn chung, việc sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung chất chống Oxy hóa (thực phẩm chức năng chống gốc tự do) hầu như có rất ít tác dụng trong việc loại bỏ và ngăn chặn sự phát triển của các gốc tự do do. Vậy, chúng ta cần làm gì để có thể chống gốc tự do một cách hiệu quả nhất? Dưới đây là một vài bí quyết được các chuyên gia chia sẻ để chống lại các gốc tự do trong cơ thể.

Hạn chế các yếu tố tăng sinh tạo ra gốc tự do

Ngoài việc hình thành dựa trên các yếu tố nội tại bên trong cơ thể, gốc tự do còn được hình thành thông qua các yếu tố tác động bên ngoài môi trường. Cụ thể, một số tác nhân như khói thuốc lá, bụi bẩn, các loại nấm mốc,… đều là nguyên nhân hình thành nên các gốc tự do. Chính vì thế, chúng ta cần giảm thiểu một cách tối đa những yếu tố tác động này nhằm tránh tạo ra các gốc tự do có hại cho cơ thể.

Xây dựng lối sống khỏe mạnh

Giữ gìn môi trường sống khỏe mạnh, hạn chế sự tác động của các yếu tố có hại bên ngoài như mùi thuốc lá, khói bụi, tia UV,…

Luôn giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ, sảng khoái, duy trì tâm lý thư thái

Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, nâng cao sức khỏe từ bên trong cơ thể lẫn bên ngoài

Tránh xa các đồ uống có cồn như rượu, bia, nước ngọt có gas, cùng các chất kích thích như thuốc lá,…

Tránh lao động quá mệt nhọc, nghỉ ngơi thư giãn một cách điều độ

Xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh, khoa học

Để có thể hạn chế sự hình thành các gốc tự do trong cơ thể, chúng ta cần xây dựng một chế độ dinh dường phù hợp. Cụ thể, mỗi chúng ta nên tăng cường bổ sung nhiều loại chất dinh dưỡng có ích trong việc chống lại sự Oxy hóa, bao gồm: Các vitamin A, Vitamin C, Vitamin E, Beta Caroten, Selen,,…, sử dụng nhiều loại rau có màu xanh, các loại hoa quả mọng.

Bên cạnh đó, việc hạn chế hoặc tránh xa những loại đồ ăn có dầu mỡ, các loại nước ngọt có gas, hoặc đồ uống có cồn cũng đem lại hiệu quả đáng kể trong việc hạn chế sự gia tăng các gốc tự do trong cơ thể.

Sử dụng nước ion kiềm

Nước ion kiềm tạo bởi máy lọc nước điện giải Ion kiềm đã được chứng minh có những tác động tích cực lên sức khỏe của con người. Cụ thể, nước ion kiềm sở hữu tính kiềm mạnh có công dụng đặc biệt giúp trung hòa lượng axit dư thừa trong cơ thể, đồng thời ức chế quá trình sản sinh ra gốc tự do, hạn chế sự ảnh hưởng của các gốc tự do lên cơ thể.

Chưa dừng lại ở đó, trong nước ion kiềm có hàm lượng Hydrogen cực kỳ dồi dào, từ đó sử dụng nước ion kiềm cũng sẽ bổ sung lượng OH- cho cơ thể. Khi đó, các phân tử từ các gốc tự do sẽ không lấy đi những điện tử ở các phân tử khác nữa, các gốc tự do mới cũng sẽ không hình thành thêm nữa.

Thay vì bỏ tiền mua những loại thực phẩm chức năng chống gốc tự do đắt tiền, không rõ hiệu quả, thì việc bổ sung nước ion kiềm mỗi ngày là phương pháp cực kỳ hiệu quả và tiết kiệm.

Như vậy, thông qua bài viết này của Vitamia, chắc hẳn các bạn đã hiểu rõ hơn về gốc tự do, những tác hại mà gốc tự do mang lại đối với sức khỏe. Từ những bí quyết chống gốc tự do mà Vitamia đã chia sẻ, các bạn hãy áp dụng để có thể có một cơ thể khỏe mạnh cùng lối sống lành mạnh nhé. Để biết thêm những thông tin bổ ích khác, các bạn có thể truy cập vào website: https://vitamia.com.vn/ hoặc liên hệ trực tiếp tới số hotline: 056.919.8888 để được tư vấn và hỗ trợ nhé.